Αθλητής Ξιφασκίας …” to be, or not to be, that is the question”

του Βασίλη Αντζουλάτου

Πολύ πιθανό διαβάζοντας τον τίτλο του άρθρου, να σας ήρθε στο νου η σκηνή της ξιφομαχίας, όπου ο νεαρός πρίγκιπας της Δανημαρκίας Άμλετ μονομαχεί με τον Λαέρτη, τον αδελφό της Οφηλίας, από το πασίγνωστο έργο του William Shakespeare (εδώ μπορείτε να δείτε διάφορες σκηνοθετικές οπτικές της συγκεκριμένης σκηνής . Παρεμπιπτόντως, η σκηνή από την ταινία του σκηνοθέτη Michael Almereyda θεωρώ ότι παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον). Πως σχετίζονται όμως όλα αυτά με το άθλημα της ξιφασκίας;

Πολλοί είναι αυτοί που συγχέουν το άθλημα της ξιφασκίας με την ξιφομαχία. Είναι αμέτρητες οι φορές που όταν δηλώνω ότι ο μικρός μου γιος ασχολείται με την ξιφασκία, ο συνομιλητής μου αναφέρει τον Ζορό και τους τρεις σωματοφύλακες. Είναι φυσιολογικό, αφού η ξιφομαχία εμφανίζεται συχνά σε κινηματογραφικές ταινίες, λογοτεχνικά και θεατρικά έργα και σε σειρές της τηλεόρασης. Ωστόσο, το λιγότερο δημοφιλές άθλημα της μοντέρνας ξιφασκίας, έχει τόση σχέση με το αντικείμενο της δεξιότητας του αγαπημένου μας ήρωα του Δουμά Ντ’ Αρτανιάν, όση σχέση έχει με τον πολιτισμό, ένας «αρτιμελής» άνθρωπος που επιλέγει να παρκάρει το αυτοκίνητό του σε θέση ΑμεΑ . Την ίδια στιγμή που ακούω την συγκεκριμένη απόκριση του συνομιλητή μου και διακρίνοντας μια υποψία φόβου στο βλέμμα του, υποθέτω ότι συνειρμικά σκέπτεται, χωρίς να το εκφράζει, ότι ο αντίπαλος του Ντ’ Αρτανιάν καταλήγει συνήθως, στην καλύτερη των περιπτώσεων, λαβωμένος στο έδαφος και λογικό είναι ίσως να θεωρεί ότι είμαι το λιγότερο τρελός που επιτρέπω στον γιo μου να ασχολείται με αυτό το άθλημα.

Προς αποκατάσταση λοιπόν τόσο της φήμης μου ως καλού γονέα, όσο και της αλήθειας για το άθλημα της ξιφασκίας και προκειμένου ενδιαφερόμενοι γονείς ή υποψήφιοι αθλητές να το γνωρίσουν καλύτερα και να το συμπεριλάβουν στις επιλογές τους, παραθέτω παρακάτω ορισμένες πληροφορίες για αυτό: 

Ένα Ολυμπιακό Άθλημα 
Η ξιφασκία έχει μακρά παράδοση ως Ολυμπιακό άθλημα καθώς ήταν ένα από τα εννέα αθλήματα που συμμετείχαν στους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς αγώνες το 1896. Στις 7 Απριλίου εκείνου του έτους, ο Λεωνίδας Πύργος, συμμετέχοντας στο αγώνισμα  ξίφους ασκήσεως  που διεξάχθηκε στο Ζάππειο  Μέγαρο, κατάκτησε το πρώτο χρυσό ελληνικό μετάλλιο των σύγχρονων ολυμπιακών αγώνων (η φωτογραφία από τον τελικό). Η ξιφασκία είναι ένα από τα τέσσερα θερινά αθλήματα που συμμετέχουν ανεξαιρέτως στο πρόγραμμα όλων των ολυμπιακών αγώνων που έχουν διεξαχθεί από τότε μέχρι σήμερα. Η συμμετοχή στους Ολυμπιακούς αγώνες και η κατάκτηση ενός μεταλλίου, όπως είναι φυσικό, είναι ο υπέρτατος στόχος κάθε φιλόδοξου αθλητή της ξιφασκίας.

Γενικά για το άθλημα 
Το άθλημα διεξάγεται μεταξύ δύο αντιπάλων αθλητών και η βασική φιλοσοφία του είναι ότι ο καθένας προσπαθεί να αγγίξει τον αντίπαλο του με την λάμα του ξίφους του, αποφεύγοντας ταυτόχρονα να δεχτεί αντίστοιχο άγγιγμα. Η εκμάθησή του γίνεται σε κλειστή αίθουσα, με ειδικό εξοπλισμό και υπό την καθοδήγηση προπονητή.

Στην ξιφασκία υπάρχουν τρία όπλα: το ξίφος ασκήσεως (fleuret ή foil), το ξίφος μονομαχίας (épée) και η σπάθη (sabre). Υπάρχει ένα σημαντικό εύρος κανόνων που καθορίζουν το πότε και το πώς ένα χτύπημα θεωρείται έγκυρο, ώστε να κερδηθεί πόντος, που διαφοροποιούνται μεταξύ των τριών όπλων. Ουσιαστικά πρόκειται για τρία διαφορετικά αθλήματα, με τους δικούς του κανονισμούς και τρόπο παιξίματος το καθένα.

Άθλημα ταχύτητας 
Η ξιφασκία είναι ένα άθλημα ταχύτητας. Απαιτεί εκρηκτική επιτάχυνση και συνήθως ο χρόνος που μεσολαβεί μεταξύ έναρξης και λήξης μιας προσπάθειας για την κατάκτηση ενός πόντου δεν διαρκεί περισσότερο από 30΄΄. Το να μπορεί να διατηρεί κάποιος την συγκέντρωσή σου κατά την διάρκεια αυτών των σύντομων εκρηκτικών κινήσεων αποτελεί το κλειδί της επιτυχίας. Η ταχύτητα και η επιτάχυνση στο άθλημα της ξιφασκίας, χωρίς υπερβολή, μπορεί να συγκριθεί με τα αντίστοιχα μεγέθη μια σφαίρας αεροβόλου όπλου ή ενός αγωνιστικού αυτοκινήτου που επιταχύνει από στάση (https://www.youtube.com/).

Επίσης σχετικά με την διάρκεια ενός αγώνα, ο μεγαλύτερος χρόνος που μπορεί να διαρκέσει είναι 9’ (στους αγώνες νοκ άουτ) αν εξαντληθεί ο χρόνος χωρίς κάποιος από τους αθλητές να καταφέρει να συγκεντρώσει τους απαιτούμενους πόντους (15). Αυτός ο χρόνος χωρίζεται σε τρία ίσα μέρη, από 2 μονόλεπτα διαλείμματα. 

Πνευματικό άθλημα
Η επιτυχία ή η αποτυχία στο άθλημα της ξιφασκίας εξαρτάται από την ικανότητά του αθλητή να επιβάλεται στον αντίπαλό του τόσο σωματικά όσο και νοητικά. Οι αντιδράσεις του κατά την διάρκεια του αγώνα εξαρτώνται από τις κινήσεις του αντιπάλου και έτσι στην ουσία το να είναι κάποιος καλός σε αυτό το άθλημα σημαίνει να έχει την ικανότητα να αναγνωρίζει «μοτίβα» στην τακτική του αντιπάλου. Αυτό όμως γίνεται δυσκολότερο καθώς η αντίδραση του αντιπάλου του εξαρτάται από τις κινήσεις που κάνει ο ίδιος στον αγώνα. Ουσιαστικά και οι δύο ξιφομάχοι πάντα προσπαθούν να προσαρμοστούν στο στυλ και την «στρατηγική» του αντιπάλου τους. Για τον λόγο αυτό η ξιφασκία αποκαλείται συχνά "physical chess”.

Από τα ανωτέρω γίνεται αντιληπτό ότι η επιτυχία σε αυτό το άθλημα απαιτεί τεράστια πνευματική ικανότητα καθώς έστω και η παραμικρή έλλειψη συγκέντρωσης στο παιχνίδι, είτε από εκνευρισμό είτε από απόσπαση της προσοχής, μπορεί να επηρεάσει δυσμενώς την δυνατότητα του αθλητή να προσαρμόζεται στις εκάστοτε συνθήκες του αγώνα και αυτό τελικά να έχει αρνητική επίπτωση στην απόδοσή του. 

Καθώς λοιπόν η ξιφασκία είναι συνάμα σωματικό και πνευματικό άθλημα είναι κατάλληλο για όλους, αγόρια και κορίτσια, ψηλά ή κοντά, μικρά ή μεγαλύτερα και με οποιαδήποτε σωματική διάπλαση. 

Μια φιλόξενη κοινότητα
Η ξιφασκία είναι δημοφιλής μεταξύ μιας σχετικά μικρής αλλά παθιασμένης κοινότητας ανθρώπων. Οι περισσότεροι σε αυτή την κοινότητα μοιράζονται την αγάπη τους για το άθλημα και ανυπομονούν να το δουν να αναπτύσσεται. Για τον λόγο αυτό οι νέοι αθλητές νοιώθουν πάντα ευπρόσδεκτοι όταν εισέρχονται σε αυτή. Λόγω του μικρού ακόμη μεγέθους της κοινότητας αυτής αναπτύσσονται φιλικές σχέσεις μεταξύ αθλητών, προπονητών και γονιών που προέρχονται ακόμη και από διαφορετικούς συλλόγους από όλη την Ελλάδα, καθώς αυτοί συναντιούνται συχνά στους αγώνες, που διοργανώνονται τακτικά από την Ελληνική Ομοσπονδία Ξιφασκίας (ΕΟΞ) ή από τα σωματεία. Στους αγώνες, χαρακτηριστική εικόνα αυτού του κλίματος αλληλεγγύης είναι όταν μερικές φορές εμφανίζεται βλάβη στον εξοπλισμό ενός αθλητή (συνήθως κάποιο καλώδιο που δεν λειτουργεί) σπεύδουν ακόμη και προπονητές ή γονείς αθλητών άλλων συλλόγων για να του δανείσουν εφεδρικό εξοπλισμό. Η δε ενθάρρυνση που παρέχουν οι παλαιότεροι αθλητές στους νεότερους είναι συνεχής και δεδομένη.

Ένα ατομικό άθλημα
Παρόλο που είναι προφανές αξίζει να σημειωθεί ότι η ξιφασκία είναι ένα ατομικό άθλημα. Δεν υπάρχουν ποτέ παραπάνω από δύο αθλητές πάνω στην πίστα κατά την διάρκεια ενός αγώνα. Οπότε κατά την διάρκεια του αγώνα, ο κάθε αθλητής βασίζεται στον εαυτό του και μόνος του καλείται να επιλέξει στρατηγική ώστε να εκμεταλλευτεί τις γνώσεις του και τα σωματικά του προτερήματα και να επιτύχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Παρόλο που στους αγώνες ο αθλητής εκπροσωπεί τον προπονητή του, τον σύλλογό του ή μερικές φορές και την χώρα του τελικά αν αποκτήσει ένα μετάλλιο αυτός είναι που το παίρνει σπίτι του. Ακόμη και στους ομαδικούς αγώνες, που προσομοιάζουν με την σκυταλοδρομία, σε κάθε αγώνα ο αθλητής αγωνίζεται μόνος του.

Ασφάλεια & εξοπλισμός 
Ανακαλώντας στη μνήμη μου το φοβισμένο βλέμμα του συνομιλητή μου, που ανέφερα στην αρχή, θα ήταν χρήσιμο να αναφέρω στο σημείο αυτό ότι η ξιφασκία είναι από τα πιο ασφαλή αθλήματα. Παρόλο που η ξιφασκία μοιράζεται κάποια κοινά σημεία με τις πολεμικές τέχνες, το άθλημα δεν έχει να κάνει ούτε με δυνατά χτυπήματα ούτε έχει στόχο την ανατροπή του αντιπάλου. Η στρατηγική παίζει μεγαλύτερο ρόλο από τη δύναμη.

Στις πολύ μικρές ηλικίες (< 7 ετών) τα παιδιά χρησιμοποιούν στα πρώτα τους βήματα πλαστικά ξίφη και αντίστοιχα μέσα προστασίας (μάσκα, γάντι, προστατευτικό επιστήθιο). Στις μεγαλύτερες ηλικίες τα ξίφη που χρησιμοποιούνται είναι μεν μεταλλικά αλλά δεν έχουν κοφτερές ή αιχμηρές επιφάνειες, οι δε αγώνες και προπονήσεις διεξάγονται με όλους τους κανόνες και τον απαραίτητο εξοπλισμό (μάσκες, στολές, ξίφη κλπ) αυστηρών προδιαγραφών ασφαλείας όπως ορίζει η Διεθνής Ομοσπονδία Ξιφασκίας FIE (Fédération Internationale d'Escrime). Η κρούση των χτυπημάτων απορροφάται από την ελαστικότητα της λάμας και από την υψηλή αντοχή της προστατευτικής μάσκας ή της στολής.

Συνήθως ο βασικός εξοπλισμός για τα πρώτα βήματα παρέχεται από τους συλλόγους, δίνοντας έτσι την δυνατότητα στους αθλητές να αγοράζουν τον δικό τους εξοπλισμό σταδιακά και ανάλογα τις ανάγκες τους και την οικονομική τους δυνατότητα.

Εν κατακλείδι
Η ξιφασκία είναι ένα απολύτως ασφαλές ατομικό ολυμπιακό άθλημα που απαιτεί συνδυασμό πολλών διαφορετικών δεξιοτήτων, τόσο σωματικών όσο και πνευματικών. Ταχύτητα, αντανακλαστικά, δύναμη, ευλυγισία, φυσική κατάσταση, ικανότητα συγκέντρωσης, γρήγορων αποφάσεων και τακτικής αντίληψης. Αυτός ο πολυσύνθετος χαρακτήρας της είναι που επιτρέπει σε αθλητές κάθε ηλικίας με πολύ διαφορετικά προσόντα, να είναι εξίσου ανταγωνιστικοί. Η κοινότητα της ξιφασκίας είναι ένα φιλόξενο και ανοικτό κοινωνικό δίκτυο που το μόνο προαπαιτούμενο για να ενταχθεί κάποιος σε αυτή είναι το ενδιαφέρον και η αγάπη για το άθλημα.

Αν τα ανωτέρω στοιχεία του αθλήματος θεωρείτε ότι ταιριάζουν σε εσάς ή στα παιδιά σας αξίζει να το δοκιμάσετε σε κάποιο σύλλογο που βρίσκεται κοντά σας.

Γιατί κατά την άποψή μου ……Αθλητής Ξιφασκίας; … “to be, definitely to be, this is the answer!!!”

Πηγές:
https://el.wikipedia.org/Ξιφασκία
https://el.wikipedia.org/wiki/Ξιφασκία στους Ολυμπιακούς αγώνες
https://el.wikipedia.org/wiki/Λεωνίδας Πύργος 
https://www.mixanitouxronou.gr/Ο πρώτος χρυσός ολυμπιονίκης στην ιστορία των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων 
https://www-betterfencer-com/the modern sport of fencing